İTAAT DENEYİ-S.MİLGRAM

OTORİTE- İNSAN

Yale Üniversitesi'nden Psikolog Dr. Stanley Milgram tarafından yapılan bu deney, "insanların otoriteye nasıl boyun eğdiklerini " anlamak amacıyla (bir Nazi savaş suçlusu olan Adolf Eichmann'ın davasının başlangıcından 3 ay sonra) 1961 senesinin Temmuz ayında yapılmıştır. 

Denekler öğretmen-öğrenci olarak nitelendirilir. Ayrı odalara yerleştirilir. Öğretmen ile öğrenci arasındaki iletişim sadece ses yoluyla sağlanır. 

Aslında burada tek denek: "öğretmen"dir. "Öğrenci" konumunda olan kişi ise; deneyin bir parçası olan oyuncudur. 

"Öğretmen" (denek) ayrı odaya yerleştirilen öğrenciye yanlış cevap verdiğinde uyguladığı elektiriğin daha fazla yanlış cevaba sebep olup olmadığının ölçüldüğünü zanneder. 

Ancak bu deneyde denenmek istenen "öğretmenin" (denek) daha önce hiç tanımadığı "öğrenciye"(oyuncuya) karşı ne kadar acımasız olabileceği ve yanlış olduğunu bilse bile deneyi sonuna kadar götürüp götüremeyeceği ölçmektir.  

Öncelikle öğretmenin yanında öğrenci üzerine elektrik uygulayabileceği bir düzenek yerleştirilir. Ve öğrenci ayrı odaya alınır.

Öğretmene (denek) öğrenciye (oyuncu) yönelttiği her soruda, yanlış cevap verildiği takdirde 15 volttan başlamak üzere elektrik verilmesi söylenir. Yanlış sayısı arttıkça verilen şokun enerjisi de arttırılması söylenir.

Denek konumunda olan öğretmen, gelen çığlık ve yapma seslerine dayanamayak deneyi durdurmak istediğinde, ona her talep sonrası araştırmacı (otorite) tarafından şu cümleler söylenir:

1. Lütfen devam edin.
2. Deney gereği devam etmeniz gerekmektedir.
3. Devam etmeniz gerçekten çok önemlidir. 
4. Başka seçeneğiniz bulunmuyor, devam etmek zorundasınız.

Artan elektrik şokuyla birlikte öğretmene, öğrencinin yalvarma sesleri dinletilir. Buna rağmen devam eden öğretmene (denek) bir sonraki aşamada aniden kesilen öğrenci sesi dinletilir. 

SONUÇ: 

Ortaya çıkan deneyin sonucu gerçekten dehşet vericiydi. Öğretmen (denekler) sonuna kadar Araştırmacının (otoritenin) talimatlarına uyup, 450 voltluk maksimum şoku 3. Kez aynı kişiye vermişti. Ses kesildikten sonra bile şiddetini arttırarak şok vermeye devam edenler oldu. 

( Deneylere katılan insanların hepsi normal insanlardı. Hiç birinde sadistlik ve benzeri psikolojik rahatsızlıklar ya da kişilik bozukluk bulunmuyordu.)

Milgram deney sonuçlarını şöyle değerlendirdi;

 "Sadece görevlerini yapan, kendi başınayken vahşi işlere kalkışmayan sıradan insanlar, korkunç bir yok etme işleminin bir parçası olabiliyorlar.  Yaptıkları işin yıkıcı sonuçlarını apaçık görmelerine rağmen, temel ahlaki değerleriyle çelişen bu görevlerde pek az kişide otoriteyi reddetme potansiyeli vardır." 

Bu deney göstermiştir ki; 

Bireyler karakterlerine tamamen ters düşen eylemleri otorite karşısında hiç düşünmeden yapabiliyorlar.

KLİNİK PSİKOLOJİ- BİLİM UZMANI 

GAMZE YÜCEL