Özel Özel Eğitim Ve Rehabilitasyon Kurumları

       Bu haftaki yazımızda özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri hakkında bilgilendirme yapmaya çalışacağım. İlkönce neden özel eğitim ve rehabilitasyon kurumlarına ihtiyaç vardır? Sırasıyla bu kurumların önemi ve işlevi nedir? Rehabilitasyon merkezlerinin yaşadığı problemler nelerdir? Kısaca anlatmaya çalışacağım.

             Ülkemizde engelli birey sayısı oldukça yüksektir. Çok genel bir istatistikî rakamla ülke nüfusunun % 7-10 arasındaki birey sayısı engelli olup, özel hizmete ihtiyaç duymaktadır. Nüfusun büyüklüğü göz önüne alınacak olursa sayı hiçte azımsanacak düzeyde değildir. Büyük kentlerden kırsalın en ücra yerine kadar engelliler birer birey olarak nüfus içerisinde yerini almış bulunmaktadır. Öyle ki kendi halindeler, özel eğitim hizmetlerinden yararlananların sayısı ne yazık ki çok az.

Herhangi bir nedenle engelli grubuna dâhil olan bireyi; kendisine yeterli, topluma yararlı bir birey haline getirmek, onların hakkı, sosyal devletin görevi ve insan hakları anlayışının bir gereğidir.

İnsanların özlük hakkı olan eğitimi ve ayrıca engellilerin eğitimini Anayasamız ve yasalarımız güvence altına almış bulunmaktadır. Anayasamızın 61. maddesinde; “Devlet, sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alır.” denilmektedir. Anayasamızın bu açık hükmüne rağmen bugün, engellilere verilen hizmetlerde birçok sorunla karşılaşılmaktadır.

Engellilerin toplumsal yaşama katılımlarının sağlanmasında, bilgi birikiminin oluşması ve uygulanmasında, engelliler için öngörülen hizmetlerin yönetiminde ve geliştirilmesinde devlet hizmetlerinin yanı sıra özel eğitim ve rehabilite hizmetlerine ihtiyaç duyan bireylere hizmet sunan “Özel Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Kurumları”na duyulan ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadır.

Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Hizmetlerinin Verilmesinde Özel Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Kurumlarının Önemi

“Özel Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Kurumları”; zihinsel, bedensel, sosyal, ruhsal, duygusal, konuşma, görme ve işitsel gibi engelleri nedeniyle normal yaşamın gereklerine uyamama durumunda olan bireylerin, fonksiyon kayıplarını gidermek ve toplum içinde kendi kendilerine yeterli olmalarını sağlayıcı beceriler kazandırmak üzere kurulmuş ve bu doğrultuda hizmet veren kurumlardır.

Milli Eğitim Bakanlığı (Özel Özel Eğitim Okulları ve Özel Özel Eğitim Kursları) veya Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’na (Zihinsel, Spastik ve İşitme-Konuşma Özürlüler Rehabilitasyon Merkezleri) bağlı olarak açılmış olan özel özel eğitim ve rehabilitasyon kurumlarının nihai amacı engelli bireyi toplum içerisinde kendi kendine yeterli hale getirmek ve böylece onların topluma kazandırılmasını sağlamaktır.

Bu kurumlar, özel eğitime ihtiyacı olanlara yönelik yapılan inceleme, tespit ve araştırmalar çerçevesinde elde edilen sonuçlara göre yeni hizmet modelleri geliştirmeyi ve bu alana katkı sağlamayı hedeflemektedir.

Kurumlara, çeşitli nedenlerle bireysel özellikleri ve eğitim yeterlikleri açısından akranlarından beklenen düzeyden anlamlı farklılık gösteren bireyler kabul edilir. Ağır, orta ve hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olanlar ile öğrenme yetersizliği olanlar; işitme, görme, ortopedik ve sinir sistemlerinin zedelenmesi ile ortaya çıkan yetersizliği olanlar; dil ve konuşma, sosyal ve duygusal uyum ve özel öğrenme güçlüğü olanlar; birden fazla alanda yetersizliği olanlar; otistik, down veya rett sendromlular; oryantasyon, hiperaktif ve öğrenme güçlüğüne sahip olanlar bu hizmetlerden yararlanabilirler. Dolayısıyla farklı engel grupları bu hizmet ağından yararlanma imkânı ve fırsatı bulabilmektedir.

Bu hizmetler özel olarak ve amaca uygun bir şekilde oluşturulmuş ortamlarda verilmektedir. Bu ortamlar; eğitim programlarının öngördüğü bilgilerin ve davranış kalıplarının öğretildiği, günlük yaşayış faaliyetlerinin ve becerilerinin kazandırıldığı, var olanların geliştirildiği, motor fonksiyonlarının artırıldığı ve uygulamaların yapıldığı mekânlardır. Özel eğitime uygun olarak hazırlanmış bu mekânlarda geliştirilen teknik, yöntem ve materyaller uygulama alanı bulmakta ve böylece bunların geliştirilmesi imkânı doğmaktadır.

Bu mekânlar, engel türlerine göre yapılandırılmakta ve bu alanda eğitim görmüş meslek elemanlarınca yönetilmektedir. Kurumlardaki bireylerin eğitim ve rehabilitasyonu; sosyal hizmet uzmanı, psikolog, psikolojik danışman, fizyoterapist, özel eğitim uzmanı, çocuk gelişimi ve eğitimi uzmanı, konuşma terapisti, el sanatları ve uğraşı terapisti, özel eğitim sınıf öğretmeni gibi meslek elemanlarından oluşan ekip tarafından ekip çalışması ilkelerine uygun olarak yürütülmektedir. Ayrıca doktor ve hemşire gibi sağlık elemanları, üniversitelerden akademisyenler ile çeşitli kurumlarda görev yapan meslek elemanlarının desteği, görüşü ve gerektiğinde gönüllü olarak katkıları alınmaktadır. Yardımcı personel olarak çocuk eğiticisi, sekreter, şoför, teknik eleman ve hizmetli olmak üzere çeşitli personel çalışmaktadır. Bu nedenle bu kurumlar önemli bir istihdam alanı oluşturmaktadır.

Bunların yanı sıra özel eğitim ve rehabilite hizmetlerine ihtiyaç duyan bireylerin eğitim ve öğretimleri sonucu, kendine ve topluma faydalı kişiler olarak yetişebilmeleri sağlanmaktadır. İstihdamları için uygun işyerleri araştıran, engelli istihdamına elverişli iş kolları ile ilgili olarak motive edici, rehberlik ve koordinatörlük hizmetleri veren ve onlara bu konuda gerekli rehberliği yapan özel kurumlar engelli bireylerin de çalışma yaşamına girmesinde pay sahibi olabilmektedir.

Özel kurumlar, özel eğitim ve rehabilitasyonla ilgili olarak hazırlanan yazılı ve görsel materyalleri elde ederek ailelerin ve toplumun bilgilendirilmesinde kullanmaktadır. Ayrıca, kendi bünyesinde engelliler alanına ilişkin bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunarak, bu faaliyetleri çeşitli etkinlikler çerçevesinde kamuoyuna duyurmaktadır. Böylece engelliliğin bilinen ve bilinmeyen pek çok nedenleri eğitim yoluyla az ya da çok kamuoyuna duyurularak genel anlamda toplumun bu konuda bilinçlenmesi sağlanmış olmaktadır.

Dolayısıyla toplum içerisinde bireyle birlikte aile önemli bir yer tutmaktadır. Engelli bireyin kabulü, bakımı, yetiştirilmesi ve topluma kazandırılmasında ailenin yeri çok çok büyüktür. Özel eğitimde ise engelli birey ailesine yaklaşımlar ve aile eğitimleri bu açılardan önemini artırmaktadır. Günümüz modern eğitim anlayışı bireyin bütün yönleri ile devamlı surette gelişmesini amaçlar. Modern eğitim aileyi kendi bünyesi dışında bırakamaz. Özel eğitimde aile eğitimi modern eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır. O halde bu anlayışla kurulan özel kurumlar, aile eğitim faaliyetlerini kendi kapsamına alacak şekilde örgütlemekte ve engelli bireyin bir “kişi” ve bir “bütün” olarak gelişmesini hedeflemektedir. Bireyin bütün yönleri ile devamlı surette gelişmesini hedefleyen Özel Kurum’lar, aile eğitim faaliyetlerini kendi kapsamına alacak şekilde programlarını oluşturmaktadır. Bu programlar sayesinde aile içinde yaşanan olumsuz değişim ve dengelerde, aile üyelerinin ve özellikle çocukların bu dönemleri daha az zararla atlatabilmesi için sürekli olarak aileye psikolojik ve sosyal destek verilmektedir.

Engellilerin gerek bedensel gerekse ruhsal özellikleri nedeniyle kendi yakın çevrelerinde ve toplum içerisinde aşağılanmadan bağımsız hareket edebilmeleri ve toplumda yaşayan bireylerle iletişim ve etkileşim kurabilmeleri için uygun ortamlar hazırlamak, onların yarınlarını güvence altına almalarını sağlamaya yönelik destek oluşturmak özel eğitim ve rehabilitasyon sürecinin bir parçasını oluşturmaktadır.